Belastingen in de jaarrekening: inzicht door 6 vragen

di 14 sep 2021 | Belastingen

Belastingen van een onderneming kunnen leiden tot grote, onverwachte aanpassingen van de jaarrekening. Ook vraagt de samenleving steeds meer transparantie over belastingen in de jaarrekening: waar wordt belasting betaald, tegen welke voorwaarden en welk tarief? Dit alles betekent dat ondernemingen steeds meer aandacht aan belastingen moeten besteden. In 6 vragen signaleert u of uw belastingen onder controle zijn of dat verdere actie nodig is.

Aan de hand van de volgende zes vragen kunt u relatief eenvoudig bepalen of u goed zicht heeft op de belastingen van de onderneming, of dat verder onderzoek nodig is.

  1. Samenstelling latenties: begrijp ik de cijfermatige samenstelling van de latenties en weet ik waarom ze zijn gevormd? Komt dit voor mij logisch over?
  2. Lopende belastingen opgenomen in de jaarrekening en de fiscale aangifte: is de belastingvordering/-schuld in de jaarrekening gelijk aan die in de uiteindelijke aangifte? Zo nee, hoe is het verschil daartussen te verklaren?
  3. Is het geconsolideerde vermogen uit de jaarrekening gelijk aan het geconsolideerde vermogen dat is gebruikt als commercieel startpunt voor het opstellen van de aangifte? Zo nee, hoe is het verschil te verklaren?
  4. Is het geconsolideerde resultaat na belastingen uit de jaarrekening het uitgangspunt bij het opstellen van de aangifte? Dit is van belang om de juiste belastinglast te elimineren. Als dit niet gebeurt, kan dit leiden tot grote aanpassingen in zowel de aangifte als de jaarrekening. Dit gebeurt in de praktijk regelmatig.
  5. Zijn er belastingrisico’s die niet in deze punten naar boven komen, zogenaamde onzichtbare risico’s? Veelvoorkomend in dit genre zijn transacties binnen de groep (transfer pricing), niet-aftrekbare rente en toepassing van de deelnemingsvrijstelling.
  6. Zijn de verplichtingen voor DAC6 (actief melden van groepstransacties over de grens), Masterfile en Local file (M/L files, jaarlijkse beschrijving van de groep en de lokale BV) en Country by Country (CbC) reporting actief nagekomen? Niet voldoen aan deze verplichtingen kan boeten van ruim 800.000 euro opleveren.

Check 1. Samenstelling latenties

Actieve en passieve latenties bestaan omdat in een aantal gevallen fiscale standpunten anders uitwerken dan bedrijfseconomische. Bij latenties gaat het dan om tijdelijke verschillen in de waardering van activa en passiva en om belastingverliezen die in de toekomst kunnen worden verrekend. Voor permanente verschillen en een aantal semipermanente verschillen worden geen latenties gevormd. Belangrijke oorzaken van het ontstaan van latenties zijn:

  1. Fiscale methode van winstberekening. Startpunt van de fiscale winstberekening is de winst die staat vermeld in de jaarrekening. Aanpassingen daarop vinden plaats wanneer de winst uit de jaarrekening niet voldoet aan het algemeen fiscale uitgangspunt van goed koopmansgebruik dat in de wet is vastgelegd. Goed koopmansgebruik kent drie beginselen: realiteitszin, voorzichtigheid en eenvoud. Wanneer goed koopmansgebruik leidt tot een andere waardering dan de regels van Boek 2 titel 9 uit het Burgerlijk Wetboek, levert dat een verschil op. Voorbeelden van activa en passiva die leiden tot een andere waardering zijn voorraden of voorzieningen.
  2. Waarderingsregels opgenomen in de belastingwet. Daarnaast zijn er specifieke fiscale waarderingsregels die kunnen leiden tot latenties. Voorbeelden hiervan zijn de fiscale waardering van vastgoed op WOZ-waarde of langere fiscale levensduur van computers (5 jaar) ten opzichte van de bedrijfseconomische waarde (regelmatig 3 jaar).
  3. In de toekomst te verrekenen verliezen. Wanneer verliezen in de toekomst kunnen worden verrekend, wordt hiervoor een actieve latentie opgenomen.

De specificatie van de latenties in de jaarrekening geeft daardoor een beeld van de resultaten en/of belastingrisico’s die een onderneming loopt.

Check 2. Lopende belastingen commercieel en fiscaal gelijk aan elkaar

Bij een onderneming met een goed beeld van haar belastingen zijn de belastingschuld of -vordering in de jaarrekening én in de aangifte vrijwel aan elkaar gelijk. Als deze niet aan elkaar gelijk zijn, geeft de verklaring van het verschil inzicht waar meer helderheid nodig is. Wat is de oorzaak van het verschil en hoe kan dit worden opgelost? Verschillen die in dit verband regelmatig voorkomen zijn belastingrente die als belasting is geboekt, extra te betalen belasting die commercieel niet is geboekt en het commercieel niet geheel juist boeken van de latenties.

Check 3. Geconsolideerd eindvermogen uit de vorige jaarrekening als startpunt

Door het geconsolideerd eindvermogen uit de voorgaande jaarrekening als startpunt te nemen voor de belastingberekening via vermogensvergelijking, wordt aangehaakt bij het fiscale uitgangspunt van balanscontinuïteit. Die schrijft voor dat het eindvermogen van het vorige boekjaar gelijk moet zijn aan het beginvermogen van het onderhavige boekjaar. Daarmee voorkomt u dat boekingen direct in het beginvermogen fiscaal worden gemist. Wanneer u de belastingen alleen berekent door het geconsolideerde resultaat als uitgangspunt te nemen, mist u deze aanpassingen die fiscaal wel degelijk invloed op de winst hebben. Voorbeelden van deze posten zijn mutaties in herwaarderingsreserves en pensioenvoorzieningen.

Check 4. Geconsolideerd resultaat na belastingen uit de jaarrekening het uitgangspunt

Als het geconsolideerde resultaat na belastingen als uitgangspunt wordt genomen, zult u actief moeten zoeken naar waar de belastingen precies verwerkt staan. Alleen in dat geval worden de juiste belastingbedragen geëlimineerd.

Check 5. Onzichtbare belastingrisico’s

Dit zijn risico’s die niet uit de cijfers naar voren komen en kennis van belastingen vergen. Vaak gaat het in deze gevallen om transacties binnen de groep (transfer pricing), renten en kosten die niet aftrekbaar zijn of juist onbelast zijn, denk aan de vrijstelling van resultaat deelnemingen. Deze risico’s nemen toe naarmate de complexiteit en het internationale karakter van een onderneming groter zijn.

Check 6. Bijkomende verplichtingen winstbelasting

Tot slot zijn er de bijkomende verplichtingen bij belastingen. Deze worden steeds meer en steeds complexer. Deze verplichtingen komen voort uit regelgeving vanuit de Europese Unie en de OECD om overheden meer zicht te geven op belastingontwijking. In dit kader verdienen vooral de DAC6-verplichtingen de aandacht. Deze regelgeving houdt samengevat in dat je als onderneming bij elke grensoverschrijdende situatie binnen het concern, je moet afvragen of je die moet melden in een database van de belastingdienst. De betreffende melding moet binnen 4 weken worden gedaan, in eerste instantie door de betrokken adviseur en als die er niet is, door de onderneming zelf. Melding kan alleen met e-Herkenning niveau 3 en hoger. Uitgebreide informatie hierover is te vinden op de site van de belastingdienst. Daarnaast moet jaarlijks een groepsdossier en een lokaal dossier van een onderneming worden opgesteld voor ondernemingen met een geconsolideerde omzet van 50 miljoen euro en hoger. Ten slotte bestaat de verplichting tot jaarlijkse Country-by-Country-reporting voor ondernemingen met een geconsolideerde omzet van 750 miljoen euro en hoger. De boeten van de belastingdienst op het niet voldoen aan de bijkomende verplichtingen kunnen oplopen tot ruim 800.000 euro.

Ik heb de checks gedaan: wat nu?

Als alle zes vragen volledig naar tevredenheid zijn beantwoord, zijn belastingen waarschijnlijk van A tot Z helder in beeld. Is dat niet het geval, dan is verder onderzoek nodig. Dat kunt u als controller zelf doen, uitbesteden of een combinatie van beide maken.

Zelfonderzoek bij latenties

Zoek het verloop van de latenties bij elkaar en maak zelf een overzicht hiervan: beginstand, verloop via het vermogen, verloop via de V&W en eindstand. Wat is de achterliggende reden voor het bestaan van de latentie? Vaak is er een advies of andere vorm van vastlegging over de achterliggende reden. Maar het komt ook vaak voor dat een latentie bestaat en niemand meer weet waarom. In de praktijk gebeurt dit met enige regelmaat bij bedrijven die in het verleden regelmatig met overnames en reorganisaties te maken hebben gehad.

Zelfonderzoek bij lopende belastingen

Zoek het verloop van de lopende belastingen in de jaarrekening bij elkaar en maak een overzicht onderverdeeld in: beginstand, mutaties in het vermogen, mutaties in de V&W, eindstand. Maak ditzelfde overzicht ook voor de lopende belastingen die in de fiscale aangifte staan vermeld. Let op: belastingen zijn fiscaal alleen mutaties direct in het vermogen, ze kunnen nooit over de V&W lopen. Kijk naar de verschillen tussen de commercieel geboekte belastingen en de fiscaal geboekte belastingen en zoek een verklaring voor die verschillen.

Zelfonderzoek bij onzichtbare belastingrisico’s

Wat u in dit geval zelf kunt doen, is nagaan welke fiscale adviezen (intern en extern) zijn gegeven en welke transacties binnen het concern plaatsvinden en een overzicht hiervan maken, inclusief de bedragen en berekende prijzen. Dit geldt ook voor de opgenomen leningen.

Zelfonderzoek bijkomende verplichtingen winstbelasting

Voor DAC6 kunt u inventariseren of er transacties zijn geweest die mogelijk meldingsplichtig zijn en zo ja, of die melding heeft plaatsgevonden. In principe geldt dat bij elke grensoverschrijdende transactie binnen het concern moet worden getoetst of de transactie binnen 4 weken moet worden gemeld of niet. Aan deze meldingsplicht zit geen onder- of bovengrens. Voor de verplichtingen van het groepsdossier en lokaal dossier (per vennootschap) is het zaak na te gaan of die bij het opstellen van de aangifte er al zijn.

Intern of extern uitbesteden

Wanneer het zelfonderzoek grote risico’s aan het licht brengt, te complex is of simpelweg te veel tijd in beslag neemt, kan (gedeeltelijke) uitbesteding een uitkomst bieden. Met name de punten 5 en 6 zijn dermate inhoudelijk dat het in de praktijk efficiënt is om dit door een specialist te laten uitvoeren.

Auteur: Margreet Teuben Margreet Teuben (Margreet.Teuben@tta.nl) is gespecialiseerd in belastingen van grote en groeiende ondernemingen die internationaal actief zijn. Haar grote kracht: belastingzaken helder maken en belastingrisico’s onder controle krijgen. In 2004 richtte zij TTA Tax Advisory op. Daarvoor was Margreet werkzaam bij EY en de Belastingdienst, team Grote ondernemingen.

Dit artikel is ook gepubliceerd in Controllers Magazine, editie 31 mei 2021.

Wil je inzicht in je eigen belastingrisico’s?

Doe de belastingrisico-scan